Hàng trăm hồ sơ liên quan đến tội trốn đóng bảo hiểm xã hội chưa được xử lý

Tính từ năm 2018 đến ngày 31/12/2023, đã có 417 hồ sơ kiến nghị khởi tố gửi đến Cơ quan điều tra, trong đó có 379 hồ sơ liên quan đến tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp. Tuy nhiên, quá trình xử lý gặp nhiều khó khăn, chỉ có 15 hồ sơ đã được khởi tố và 8 bản án hiệu lực với số tiền cá nhân, tổ chức phải thi hành án cho cơ quan Bảo hiểm xã hội là trên 2,69 tỷ đồng. Số tiền cơ quan Bảo hiểm xã hội đã thu hồi được từ thi hành án đạt hơn 2,38 tỷ đồng, chiếm 88,5% số tiền phải thi hành án.

220 hồ sơ không khởi tố do được xác định là không có dấu hiệu tội phạm, không có hành vi vi phạm hoặc chuyển xử lý hành chính; 23 hồ sơ tạm đình chỉ giải quyết kiến nghị khởi tố; 2 hồ sơ bị tạm đình chỉ, đình chỉ; 103 hồ sơ vẫn đang trong quá trình xem xét, giải quyết.

Những khó khăn chủ yếu tập trung vào việc xác định hành vi trốn đóng, khi Cơ quan Công an thường xác định hành vi chậm đóng nhưng không đủ yếu tố cấu thành tội phạm do thiếu yếu tố gian dối hoặc thủ đoạn khác. Điều này tạo ra một khoảng trống trong quá trình xử lý hình sự về tội trốn đóng.

Ngoài ra, theo Điều 216, chỉ có thể xử lý được với pháp nhân, khó áp dụng với cá nhân không có quy định cụ thể về xử phạt vi phạm hành chính đối với đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế của cá nhân quản lý, điều hành, đại diện theo pháp luật của đơn vị sử dụng lao động.

Để giải quyết tình trạng này, Bảo hiểm xã hội Việt Nam đề xuất cần thiết nghiên cứu xây dựng quy định cụ thể trong dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội và Luật Bảo hiểm y tế sửa đổi, cũng như các văn bản quy phạm pháp luật liên quan. Đồng thời, hướng dẫn cách thu thập hồ sơ tài liệu để đảm bảo điều kiện cần và đủ trước khi gửi hồ sơ kiến nghị khởi tố, nhằm chuyển hóa chúng thành chứng cứ hữu ích cho công tác điều tra và khởi tố.

Vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của người lao động mà còn đặt ra thách thức lớn trong việc ngăn chặn và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm đóng bảo hiểm xã hội, y tế, và thất nghiệp.

Bảo hiểm xã hội Việt Nam đề xuất cần có quy định cụ thể trong dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội và Luật Bảo hiểm y tế sửa đổi, đồng thời hướng dẫn cách thu thập hồ sơ tài liệu đảm bảo điều kiện cần và đủ trước khi gửi hồ sơ kiến nghị khởi tố, nhằm tối ưu hóa quá trình chuyển hóa hồ sơ thành chứng cứ hữu ích cho công tác điều tra và khởi tố.