Một quan chức cấp cao của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cảnh báo, nền kinh tế thế giới đang trên bờ vực của một cuộc Chiến tranh Lạnh lần thứ hai, có thể “hủy diệt” những tiến bộ đạt được kể từ khi Liên Xô sụp đổ.
Bà Gita Gopinath, Phó giám đốc điều hành thứ nhất của IMF cho biết, sự phân mảnh ngày càng nhanh của nền kinh tế thế giới thành các khối quyền lực khu vực – tập trung quanh Mỹ và Trung Quốc – có nguy cơ xóa sạch hàng nghìn tỷ USD sản lượng toàn cầu.
“Nếu chúng ta rơi vào Chiến tranh Lạnh lần thứ hai, biết rõ cái giá phải trả, chúng ta có thể không thấy sự hủy diệt kinh tế được đảm bảo cho cả hai bên. Nhưng chúng ta có thể thấy lợi ích thu được từ thương mại mở cửa bị mất đi”, bà Gopinath nói.
Cảnh báo rằng thế giới đang ở một “bước ngoặt” khi căng thẳng gia tăng giữa các quốc gia hùng mạnh nhất hành tinh, bà Gopinath kêu gọi các chính phủ cùng nhau hợp tác về các ưu tiên kinh tế chung nếu có thể.
Sự can thiệp của bà diễn ra trong bối cảnh thương mại quốc tế chậm lại kể từ khi cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine xảy ra vào tháng 2/2022, làm gia tăng căng thẳng từ trước giữa Mỹ và các quốc gia châu Âu ở phía tây; Trung Quốc và Nga ở phía đông.
“Dù không có dấu hiệu nào cho thấy sự rút lui trên diện rộng khỏi toàn cầu hóa, nhưng các đường đứt gãy đang nổi lên khi sự phân mảnh địa kinh tế ngày càng trở thành hiện thực. Nếu sự phân mảnh ngày càng sâu sắc, chúng ta có thể rơi vào một cuộc chiến tranh lạnh mới”, bà nói.
Đặt ra thiệt hại tiềm tàng từ sự sụp đổ trong thương mại giữa hai khối – được phân chia theo đường lối bỏ phiếu của Liên Hợp Quốc về nghị quyết năm 2022 của Ukraine – bà Gopinath cho biết, nền kinh tế thế giới có thể sẽ chứng kiến tổn thất trị giá khoảng 2,5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) hoặc khoảng 2,5 nghìn tỷ USD nếu thương mại bị loại bỏ hoàn toàn.
Tuy nhiên, tùy thuộc vào khả năng điều chỉnh của các nền kinh tế trước sự phân chia mới trong thương mại thế giới, thiệt hại có thể lên tới 7% GDP thế giới. Sự phân mảnh đầu tư trực tiếp nước ngoài thành hai khối tập trung quanh Mỹ và Trung Quốc – với một số quốc gia vẫn không liên kết – cũng có thể dẫn đến tổn thất toàn cầu về lâu dài khoảng 2% GDP.
Dòng chảy thương mại và đầu tư quốc tế đã gặp khó khăn trong những năm gần đây trong bối cảnh quan hệ giữa một số nền kinh tế hùng mạnh nhất thế giới rạn nứt, cùng với sự gia tăng hoạch định chính sách bảo hộ kể từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.
Để đáp lại, các công ty đã đẩy mạnh chuỗi cung ứng “giảm rủi ro” sau nhiều năm toàn cầu hóa không được kiểm soát kể từ khi Bức tường Berlin sụp đổ. Sự gián đoạn đối với chuỗi cung ứng kéo dài trong thời kỳ đại dịch Covid-19 đã đẩy nhanh quá trình này, trong bối cảnh làn sóng “chuyển về nước” và “kết bạn” – các công ty tìm nguồn cung ứng nguyên liệu chính từ các nhà cung cấp trong nước hoặc từ các quốc gia có quan điểm chính trị phù hợp.
Các chính phủ cũng đang cung cấp hàng tỷ đô la để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong nước và tạo việc làm, đồng thời nuôi dưỡng các ngành công nghiệp xanh để chống lại tình trạng khẩn cấp về khí hậu.
Mặc dù thừa nhận rằng chính sách này mang lại lợi ích cho các quốc gia, bà Gopinath cảnh báo rằng, việc không quản lý được quy trình này có thể “dễ dàng lấn át những lợi ích này và có khả năng đảo ngược gần ba thập kỷ hòa bình, hội nhập và tăng trưởng đã giúp hàng tỷ người thoát nghèo”.
Trong bài phát biểu tại Colombia hôm thứ 11/12, bà nói rằng, có thể có một số lợi ích đối với các quốc gia không liên kết về mặt chính trị khi đóng vai trò là “người kết nối” giữa các cường quốc kinh tế đối thủ lớn nhất.
Bà Gopinath nhấn mạnh việc một số nhà sản xuất điện tử lớn đang chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam vì Mỹ đã áp thuế đối với hàng hóa Trung Quốc. Tuy nhiên, Việt Nam chủ yếu nhập nguyên liệu đầu vào từ Trung Quốc.
Các nước Mỹ Latinh cũng có thể được hưởng lợi, bao gồm các nước xuất khẩu hàng hóa Nam Mỹ và Mexico – quốc gia đã vượt qua Trung Quốc để trở thành nước xuất khẩu hàng hóa lớn nhất sang Mỹ trong năm nay.
Bà cho biết, nhiều nhà sản xuất mở nhà máy ở Mexico là các công ty Trung Quốc nhắm vào thị trường Mỹ, trong đó hiệp hội các khu công nghiệp tư nhân Mexico kỳ vọng 1/5 doanh nghiệp mới trong hai năm tới sẽ là của Trung Quốc.
Bà nói: “Họ có thể hưởng lợi trực tiếp từ sự chuyển hướng thương mại và đầu tư trong nền kinh tế toàn cầu đang rạn nứt và giảm thiểu tác động tiêu cực của sự phân mảnh trong thương mại, từ đó giảm chi phí”.
Tuy nhiên, những quốc gia này cũng có thể bị thiệt hại do thương mại quốc tế ngày càng tồi tệ, bà Gopinath nói thêm.
“Nếu tình trạng phân mảnh trở nên trầm trọng hơn, ngay cả những nước được hưởng lợi từ sự phân mảnh ở dạng nhẹ cũng có thể bị bỏ lại một miếng bánh lớn hơn trong một chiếc bánh nhỏ hơn trong một kịch bản cực đoan. Nói tóm lại, mọi người đều có thể thua” – bà khẳng định.
